Η ανεκδοτολογία γύρω από το πρόσωπο του Αισώπου

1η Εκδοχή:

ΜΥΘΙΚΑ ΕΠΕΙΣΟΔΙΑ ΑΠΟ ΤΗ ΖΩΗ ΤΟΥ

Οι πληροφορίες που μας δίνονται για τη ζωή του είναι λιγοστές, ακαθόριστες και συγκρούονται η μια με την άλλη και γνωρίζουμε ελάχιστα περιστατικά για την καθημερινότητα και τη ζωή του. Το έργο Βίος Αἰσώπου διακρίνεται σε τρεις αφηγηματικές ενότητες. Στην πρώτη ενότητα κυριαρχούν τα επεισόδια από τη ζωή τον Αισώπου την εποχή που ήταν δούλος του Ξάνθου και η αναμέτρησή του με τους φιλοσόφους. Η ενότητα τελειώνει με την απελευθέρωση του Αισώπου και τη μετάβασή του στην αυλή τον Κροίσου. Ένα από τα σημαντικότερα γεγονότα της ζωής του ήταν το περιστατικό μεταξύ του Ξάνθου και τoυ ίδιου. Το περιστατικό αυτό ξεκινά στο συμπόσιο που έλαβε χώρα στο σπίτι του Ξάνθου. Εκείνος είχε πιει μεγάλη ποσότητα κρασιού και έτσι όπως ήταν μεθυσμένος έκλεισε μια συμφωνία με έναν μαθητή του χωρίς τη θέλησή του.

Ο Αίσωπος, όταν είδε το αφεντικό του που ήταν μεθυσμένο είπε τα παρακάτω σοφά λόγια: «Όταν ο Διόνυσος εφεύρε το κρασί, ετοίμασε τρία ποτήρια κι έδειξε στους ανθρώπους πώς πρέπει να το πίνουν· το πρώτο ποτήρι είναι για ευχαρίστηση, το δεύτερο για ευθυμία και το τρίτο γι᾽ απερισκεψίες. Γι᾽ αυτό, κύριε, πίνε το ποτήρι της τέρψης και της ευθυμίας, κι άφησε το ποτήρι της απερισκεψίας για τους νέους. Έχεις αίθουσες με ακροατές, όπου έδωσες απόδειξη των ικανοτήτων σου.» Στοιχημάτισαν πως αν ο Ξάνθος δεν έπινε όλη τη θάλασσα μέχρι το πάτο τότε θα έπαιρνε όλη την περιουσία του ο μαθητής του. Ο Ξάνθος σε αυτή τη συμφωνία έβαλε για ενέχυρο τα χρυσά δαχτυλίδια που φορούσε στα χέρια του. Το επόμενο πρωί όταν ο Ξάνθος πήγε να πλύνει το πρόσωπό του είδε ότι τα δαχτυλίδια έλειπαν και ρώτησε τον Αίσωπο τι είχε συμβεί. Εκείνος του είπε για τη συμφωνία που είχε κλείσει το προηγούμενο βράδυ.

Η λύση του προβλήματος

ΟΞάνθος κατάλαβε το λάθος του και προσπάθησε να βρει έναν τρόπο να ακυρώσει τη συμφωνία. Ο Αίσωπος τότε του πρότεινε μια έξυπνη λύση. Του είπε τα παρακάτω λόγια: «Όταν έρθει ο διαιτητής της συμφωνίας με τον αντίδικο και σου πει να πιεις όλη τη θάλασσα, μην αρνηθείς, αλλά όσα συμφώνησες μεθυσμένος, τα ίδια και νηφάλιος λέγε. Φέρε ένα τραπέζι, δώσε εντολή να τοποθετηθεί μπροστά σου και να παρίστανται δούλοι. Αυτό θα προκαλέσει κάποια εντύπωση· θα τρέξει όλος ο κόσμος για το θέαμα, νομίζοντας πως εσύ θα πιεις όλη τη θάλασσα. Κι όταν δεις ότι μαζεύτηκε πάρα πολύς κόσμος, γέμισε ένα κύπελλο από τη θάλασσα, κάλεσε το διαιτητή και λέγε του: "Τι συμφωνία έκαμα;" Και θα σου απαντήσει: "Να πιεις όλη τη θάλασσα." Και συ πες λόγια του σοφού δούλου του και υλοποίησε αυτά που του είπε την επόμενη μέρα. Με αυτό το τρόπο κατάφερε να ακυρώσει τη συμφωνία και να αποκτήσει σεβασμό απέναντι στους συμμαθητές του. Μετά το γεγονός αυτό ο Αίσωπος πήγε στην αυλή του Κροίσου. Εκεί ο Κροίσος τον έστειλε στο ναό του Απόλλωνα, στους Δελφούς για να πάρει χρησμό από το μαντείο. Βλέποντας όμως τις απάτες των ιερέων εκεί και την απληστία τους, τους κατηγόρησε με σαρκαστικό τρόπο και τους ειρωνεύτηκε ότι μαντεύουν για να βγάζουν περισσότερα χρήματα. Κατηγόρησε επίσης τους κατοίκους της περιοχής ότι, αντί να καλλιεργούν τα κτήματά τους και να φροντίζουν τα ζώα τους, ζούνε από τις προσφορές αυτών που προσκυνούν. Εκείνοι τότε αποφάσισαν να τον θανατώσουν βάζοντας μια χρυσή φιάλη μέσα στις αποσκευές του. Στη συνέχεια τον κατηγόρησαν για κλέφτη και ιερόσυλο. Μετά από αυτό που έγινε τον καταδίκασαν σε θάνατο και τον έριξαν στο γκρεμό από τη κορυφή του Παρνασσού. Ο λόγος για τον οποίο καταδικάστηκε σε θάνατο είναι γιατί έλεγε πάντα το σωστό και ήταν δίκαιος με όλους και απεχθάνονταν και ζήλευαν την εξυπνάδα του και τον ήρεμο και σωστό τρόπο που αντιμετώπιζε τα προβλήματα και ύστερα τα έλυνε. Ο Απόλλωνας τους τιμώρησε γι' αυτή την αδικία στέλνοντας στους κατοίκους των Δελφών μεγάλη πείνα και λοιμό που θέρισε πολλούς κατοίκους. Συναντάμε μια παρόμοια περίπτωση και στην Ιλιάδα όπου ο Απόλλωνας εκδικείται με αυτόν τον τρόπο την ασέβεια του Αγαμέμνονα προς τον ιερέα Χρύση: "Μήπως και κάτι άλλο;" Και θα σου απαντήσει: "Όχι." Κι εσύ επικαλούμενος τη μαρτυρία του λέγε: "Συμπολίτες, υπάρχουν πολλοί ποταμοί, χείμαρροι κι αστέρευτοι, που χύνονται στη θάλασσα. Έκαμα συμφωνία να πιω τη θάλασσα μόνο, όχι όμως και τα ποτάμια που χύνονται σ᾽ αυτή. Λοιπόν ας κλείσει ο αντίδικός μου τα στόμια των ποταμών, για να πιω τη θάλασσα μόνο. Είναι όμως αδύνατο να κλείσουν τα στόμια όλων των ποταμών που υπάρχουν στον κόσμο· αδύνατο επομένως κι εγώ να πιω ολόκληρη τη θάλασσα." Έτσι, αν το αδύνατο αντιπαρατεθεί στο αδύνατο, θα οδηγήσει στη διάλυση των συμφωνιών.» Ο Ξάνθος υπάκουσε.

Εκδοχές θανάτου του Αισώπου

Με βάση μία άλλη εκδοχή, ο Αίσωπος ήταν δούλος κάποιου γεωκτήμονα που τον χρησιμοποιούσε σαν βοσκό. Μια μέρα, που είδε τον επιστάτη να χτυπά άδικα έναν άλλο δούλο, έτρεξε να τον βοηθήσει κι έτσι ο επιστάτης για να τον εκδικηθεί τον κατηγόρησε στον κτηματία, που τον πήγε στην αγορά της Εφέσου για να τον πουλήσει. Εκεί, τον αγόρασε ο σοφός Ξάνθος από τη Σάμο, που εκτίμησε το έξυπνο βλέμμα του και τον πήρε μαζί του σαν δούλο. Μαζί του άρχισε να ταξιδεύει και να γνωρίζει τον κόσμο. Στη συνέχεια ο Ξάνθος τον πούλησε στον επίσης Σάμιο σοφό Ιάδμονα. Αυτός εκτιμώντας τα πνευματικά χαρίσματά του και κυρίως την σοφία και την ευφυΐα του, τον απελευθέρωσε.

Στη δεύτερη ενότητα, που περιλαμβάνει την επίσκεψη του Αισώπου στον βασιλιά Νεκταναβώ, η αφήγηση ακολουθεί πιστά ένα άλλο έργο, την ιστορία του σοφού Αχικάρ (ανατολική διήγηση γνωστή από πολλές διασκευές παλαιότερη των οποίων είναι η αραμαϊκή, που βρέθηκε σε παπυρικά αποσπάσματα και χρονολογείται βάσει της γραφής γύρω στο 425 π.Χ.). Μεταγενέστερες μαρτυρίες τον αναφέρουν να συμμετέχει στο συμπόσιο των 7 Σοφών και να ελέγχει με την ευφυολογία και τη σοφία του, τους λόγους των φιλοσόφων. Τα περιστατικά αυτά υποδηλώνουν την εξυπνάδα του, τη σύνεσή του και τη σοφία που διέθετε.

Εικόνα 1. Ο Αίσωπος απεικονίζεται σε πήλινο σκεύος της εποχής να συνομιλεί με κάποιο ζώο

ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΕΣ ΠΟΥ ΘΥΜΙΖΟΥΝ ΤΟΝ ΑΙΣΩΠΟ

Υπάρχουν πολλά πρόσωπα τα οποία μοιάζουν με τον Αίσωπο και κάποιοι από αυτούς εμπνεύστηκαν από το έργο του. Ένα από αυτά ήταν ο Όμηρος τον οποίο πολλές πόλεις και χώρες ερίζουν θέλοντάς τον δικό τους όπως άλλωστε γίνεται και με τον Αίσωπο. Επίσης, η παράδοση ήθελε τον Αίσωπο μουγκό όπως και στον Όμηρο η παράδοση τον ήθελε τυφλό. Επιπρόσθετα, οι μύθοι του Αισώπου και τα ομηρικά έπη δίδασκαν τους αρχαίους, είχαν την ικανότητα να τους κάνουν να προβληματίζονται για τα καθημερινά τους προβλήματα και είχαν ηθικές αξίες που κάθε άνθρωπος έπρεπε να γνωρίζει. Λέγεται ακόμα πως οι ο Όμηρος αλλά και ο Αίσωπος αυτοσχεδίαζαν τους μύθους και τα ποιήματά τους. Τέλος, δεν είμαστε σίγουροι για το αν υπήρξαν στην πραγματικότητα κι έτσι δε μπορούμε να τους κάνουμε ιστορικά πρόσωπα.

Ο Καραγκιόζης έχει επηρεαστεί κι αυτός από τον Αίσωπο. Ο Αίσωπος είχε μεγάλη αίσθηση του χιούμορ όπως και ο Καραγκιόζης έχει εμπνευστεί από τις ιδέες του και έχει χρησιμοποιήσει τα ανέκδοτα του μέχρι και σήμερα. Ο Αίσωπος ήταν εκπρόσωπος της λαϊκής σοφίας και στο έργο του Πλούταρχου «Συμπόσιον των Επτά Σοφών» ο Αίσωπος συμμετέχει και ασκεί έλεγχο στα όσα λένε οι επτά σοφοί. Αντίστοιχη κριτική ασκεί στην εξουσία κι ο Καραγκιόζης, όταν προσπαθεί να εξαπατήσει τον Χατζηαβάτη ή τον Πασά ή να υπερασπιστεί τους φτωχούς και τους αδύνατους προσπαθώντας να ξεγελάσει τον Εβραίο. Τέλος, ο Καραγκιόζης και ο Αίσωπος απευθύνονται στα προβλήματα του λαού και προτείνουν με σαρκαστικό τρόπο λύσεις γι'αυτά. 

Εικόνα 2: Ο Αίσωπος όπως απεικονίζεται με άγαλμα της εποχής

Ο λόγος του θανάτου του Αισώπου μοιάζει με αυτόν του Χριστού και του Σωκράτη γιατί και οι τρεις ήταν τίμιοι και δεν φοβόντουσαν να πουν την αλήθεια. Οι άνθρωποι ζουν μέσα στο ψέμα και δεν τους αρέσει να φανερώνεται η αλήθεια από ανθρώπους που είναι εξυπνότεροι και καλύτεροι από αυτούς.

Με βάση τις γνώσεις που έχουμε από το σχολείο ο Αίσωπος έχει βασικές ομοιότητες με τους φιλόσοφους της αρχαίας εποχής. Όσο αυτοί αλλά όσο και ο Αίσωπος καυτηριάζουν τη στάση των πολιτών και μιλούν με αινιγματικά παραδείγματα σε όσους θέλουν να περάσουν κάποιο μήνυμα. Τα λόγια τους είναι σοφά κι έχουν φιλοσοφικό υπόβαθρο. 

Πηγές::

https://el.wikipedia.org/wiki/Αίσωπος

https://www.bookmuseum.gr/Collections/Books/Aisopus/AisopusVios.htm

https://karaghiozis.wordpress.com/το-θέατρο-σκιών/ο-αίσωπος-και-το-θέατρο-σκιών/

2η Εκδοχή:

Συμφώνα με την παράδοση ο Αίσωπος είναι αρχικά μουγκός αλλά πολύ έξυπνος και θεοσεβούμενος, γι' αυτό η Ίσιδα και οι εννέα μούσες του χάρισαν τη φωνή και «την ικανότητα να πλέκει ιστορίες και να συνθέτει μύθους» έτσι ώστε να διδάξει τους ανθρώπους και να τους ανοίξει τα μάτια. Σύμφωνα με μια εκδοχή, η ζωή του έληξε άδοξα καθώς στάλθηκε από τον Κροίσο στον ναό του Απόλλωνα στους Δελφούς με προσφορές δώρων, όπου, βλέποντας τις απάτες των εκεί ιερέων και την απληστία τους, τους κατηγόρησε με σαρκαστικό τρόπο. Εκείνοι, τότε, αποφάσισαν να τον θανατώσουν με δόλο. Έτσι σκηνοθέτησαν μια ιεροσυλία κρύβοντας μια χρήση φιάλη του ναού στις αποσκευές του, κι έτσι τον καταδίκασαν σε θάνατο γκρεμίζοντας τον από την κορυφή του Παρνασσού, Ιαμβεία. Σύμφωνα με τη παράδοση, ο Απόλλωνας τιμώρησε την αδικία τους στέλνοντας στους κατοίκους των Δελφών μεγάλη πείνα και λιμό, που θέρισε πολλούς κατοίκους. Αυτοί τότε για να εξιλεωθούν, έστησαν μια μαρμάρινη στήλη προς τιμήν του Αισώπου. Το συμβάν αυτό αποκαλύπτει το γεγονός ότι οι άνθρωποι φοβούνται την αλήθεια ή μάλλον ότι φοβούνται να την δεχτούν γι' αυτό προτιμούν να την αποφεύγουν και να «κρύβουν τα προβλήματα κάτω από το χαλί», γι' αυτό και οι ιερείς θανάτωσαν τον Αίσωπο, διότι φοβούνταν αυτά που έλεγε. Με βάση μία άλλη εκδοχή, ο Αίσωπος ήταν δούλος, βοσκός κάποιου κτηματία. Μια μέρα, είδε τον επιστάτη να χτυπά άδικα έναν άλλο δούλο και έτρεξε να τον βοηθήσει κι έτσι ο επιστάτης για να τον εκδικηθεί τον κατηγόρησε στον κτηματία, που τον πούλησε στην αγορά της Εφέσου στον σοφό Ξάνθο από τη Σάμο.

Μια μέρα που ο Ξάνθος είχε μεθύσει για τα καλά, εξαπατήθηκε στοιχηματίζοντας όλο του το βιος στο ότι μπορεί να πιει όλη την θάλασσα, βάζοντας ενέχυρο το χρυσό του δαχτυλίδι. Ο Αίσωπος όντας δούλος προσπάθησε να αποτρέψει τον αφέντη του αλλά εκείνος τον έδιωξε με βρισιές. Την επόμενη μέρα όταν ο Ξάνθος ξεμέθυσε παρατήρησε πως το δαχτυλίδι του έλειπε κι έτσι ρώτησε τον Αίσωπο για το τι είχε συμβεί. Εκείνος του διηγήθηκε τα γεγονότα κι έτσι ο Ξάνθος αναστατωμένος ζήτησε τη συμβουλή του σοφού του δούλου. Μόλις συγκεντρώθηκαν όλοι για την εκτέλεση της συμφωνίας ο Ξάνθος γέμισε ένα ποτήρι με θαλασσινό νερό το σήκωσε στον αέρα και είπε: «Συμπολίτες, γνωρίζετε ότι υπάρχουν πολλοί ποταμοί, χείμαρροι κι αστέρευτοι, που χύνονται στη θάλασσα. Εγώ βέβαια έβαλα στοίχημα να πιω μόνο τη θάλασσα όλη, όχι όμως και τους ποταμούς. Ας κλείσει λοιπόν ο αντίδικός μου τα στόμια των ποταμών, για να μην πιω μαζί με τη θάλασσα και τους ποταμούς». έτσι νίκησε ο Ξάνθος και η συμφωνία ακυρώθηκε. Ο Ξάνθος εκτίμησε το έξυπνο βλέμμα του Αισώπου και τον πήρε μαζί του στα ταξίδια του για να γνωρίσει τον κόσμο. Στη συνέχεια ο Ξάνθος τον πούλησε στον Σάμιο σοφό Ιάδμονα. Αυτός εκτιμώντας τα πνευματικά χαρίσματά του και κυρίως την σοφία και την ευφυΐα του, τον απελευθέρωσε.

Ποιες άλλες προσωπικότητες μας θυμίζει;

Ο Αίσωπος μου φέρνει στο μυαλό τον Ησίοδο διότι οι ιστορίες του έχουν πάντα διδακτικό περιεχόμενο όπως ακριβώς τα έπη του Ησίοδου τα οποία χαρακτηρίζονται διδακτικά λόγω του περιεχόμενού τους. Μαζί με τον Ησίοδο σκέφτομαι αυτομάτως τον Όμηρο ο οποίος ήταν τυφλός καθώς ο Αίσωπος ήταν μουγκός. Επίσης μου θυμίζει τον Καραγκιόζη γιατί έχουν γίνει πολλές αναφορές στην ασχήμια του όπως ακριβώς η καμπούρα του Καραγκιόζη και το τερατώδες πρόσωπο του Αισώπου. Το όνομα Αίσωπος συνδέεται άμεσα με το Αιθίωπς που σημαίνει μαύρος όπως και το όνομα του Καραγκιόζη σημαίνει μαυρομάτης ή αυτός που φαίνεται «μαύρος» στα μάτια των άλλων. Ο Αίσωπος ήταν γνώστης της ψυχολογίας του ανθρώπου και ερευνούσε τα κίνητρα και τη συμπεριφορά του. Έδειξε την ποικιλία των ανθρώπινων χαρακτήρων και μετέφερε τα ελαττώματα των ανθρώπων σε ζώα. Παρατήρησε τη δολιότητα, τον εγωισμό και τις αδυναμίες των ισχυρών και εξύψωσε την δύναμη του νου, αφού η εξυπνάδα ήταν το όπλο της σωτηρίας των αδυνάτων και ασκούσε πολιτική και κοινωνική κριτική, όπως και ο Καραγκιόζης στο λαϊκό θέατρο σκιών. Τέλος μοιάζει με τον Σωκράτη γιατί τα λόγια του Σωκράτη είχαν όλα δίδαγμα και βαθύτερο νόημα σαν τους μύθους του Αισώπου.

Πηγές:

https://el.wikipedia.org/wiki/Αίσωπος

https://www.bookmuseum.gr/Collections/Books/Aisopus/AisopusVios.htm

https://el.wikipedia.org/wiki/Αίσωπος

https://www.bookmuseum.gr/Collections/Books/Aisopus/AisopusVios.htm

https://karaghiozis.wordpress.com/το-θέατρο-σκιών/ο-αίσωπος-και-το-θέατρο-σκιών/